Op 29 juni organiseerden we een thema-avond over mannenemancipatie. Wat is mannelijkheid eigenlijk? En hoe ziet het mannelijke keurslijf eruit? Aan het woord kwamen Jop de Vrieze, auteur van 'de Karakterman', Lyle Muns, voorzitter van DWARS en Simion Blom, raadslid in Amsterdam.

Jop de Vrieze: ‘Mannelijkheid’ en mannenemancipatie

‘De Karakterman. Een nuchtere kijk op de mannelijke lifestyle’ is geschreven door Stephan van Duin en Jop de Vrieze. Het boek gaat over de masculiene mystiek en waarom lifestyle wel iets voor mannen is.

Emancipatie gaat over minderheden en groepen die tekort schieten. Daarom werd emancipatie lang niet geassocieerd met witte mannen. De (witte) man die dacht dat hij de standaard was, komt er langzamerhand achter dat hij ook in een hokje zit. Dat hokje wil hij graag wat groter maken.

Deze presentatie gaat over emancipatie in het klein die zich afspeelt op het persoonlijke vlak. Op 30 november is er een debat over 'de mannelijkheidscrisis' in de Balie (nog geen programma of aankondiging beschikbaar)

Een belangrijkste vraag die vaak gesteld wordt, is: Wat is een echte man?

  • Dominant
  • Stoïcijns
  • Onafhankelijk
  • Verantwoordelijk
  • Statusgericht

Poetin presenteert zich bijvoorbeeld als een echte man en dat wordt geassocieerd met een goede leider. In de Amerikaanse presidentsverkiezingen speelt ‘mannelijkheid’ een belangrijke rol

Vrouwelijke eigenschappen werden lang gezien als zwak, maar kunnen ook als sterk worden gezien. Nu worden vrouwelijke eigenschappen eerder gezien als superieur.

Mannelijkheid is in deze tijd een soort karikatuur geworden. Voor veel problemen in de wereld zijn mannen verantwoordelijk: bijvoorbeeld oorlog, geweld, verkrachting en de bankencrisis.

In de wetenschap wordt nauwelijks onderzoek naar mannelijkheid of vrouwelijkheid gedaan. Uit wetenschappelijk onderzoek naar verschillen tussen mannen en vrouwen, blijkt het verschil meestal klein en niet significant, bijvoorbeeld in ruimtelijk inzicht en inlevingsvermogen

Verschillen die wel meetbaar zijn aangetoond, zijn verschil in lengte (mannen algemeen langer dan vrouwen) maar er zijn ook kleine mannen en lange vrouwen.

Er is al wel een emancipatiebeweging bij mannen geweest. Toch zijn nog steeds veel mannen bang om vaderschapsverlof te nemen vanwege het status verlies. Mannen zijn bang om vrouwelijk over te komen.

Een voorbeeld is de Amstel reclame, waarin mannen voorkomen die zogenaamd vrouwelijk gedrag vertonen. Mannen wordt duidelijk gemaakt dat zij zich echt niet zo moeten gedragen en vrouwen worden hier indirect belachelijk gemaakt.

Het idee bestaat over ‘vrouwelijkheid’ dat heb je (of niet), maar ‘mannelijkheid’ moet je steeds bewijzen en bevestigen.

Oude filosofen spraken vaak over deugden en hoe je als man of vrouw je zou moeten gedragen. Wat is het goede? Echte mannen behoren zich niet bezig te houden met hun gezondheid. Maar mannen zijn meer met hun gezondheid bezig dan ze laten blijken.

Toch zorgen mannen vaak minder goed voor hun lichaam en gezondheid dan vrouwen:

  • Mannen hebben meer overgewicht
  • Mannen gaan zich meer verdoven, ze zijn meer verslavingsgevoelig
  • Mannen werken vaker te hard
  • Mannen plegen twee keer zo vaak zelfmoord
  • Mannen worstelen langer met verlies
  • Mannen eten ongezonder
  • Mannen zoeken minder snel hulp, geen bezoek huisarts, fysiotherapeut of psycholoog
  • Roken is de belangrijkste oorzaak dat mannen eerder overlijden dan vrouwen

Mannen kunnen minder goed omgaan met de geneugten van de welvaart en profiteren minder van de zorg.

Aangezien niemand helemaal een ‘echte man’ is, doen mannen veel aan compensatiegedrag

De vraag bij natuurlijk mannelijk gedrag is natuurlijk: Wat is natuurlijk en wat is aangeleerd?

In de jaren zeventig bestond het idee dat alles nurture was. Als kinderen genderneutraal werden opgevoed dan waren jongens en meisjes allemaal gelijk. Nu is weer het gangbare idee dat mannen van Mars komen en vrouwen van Venus. Dit beeld wordt alweer verguisd in de wetenschap, maar nog niet in de samenleving. In de Amerikaanse wetenschap is wel een duidelijk verschil van mening tussen conservatieve en progressieve wetenschappers of vrijwel alles is aangeleerd of dat het gaat om natuurlijke rolpatronen. De vraag die daarachter ligt, gaat erom wat je eigenlijk wilt: het klassiek rolpatroon bestendigen of het opheffen van verschillen en daarmee het opheffen van ongelijke kansen tussen mannen en vrouwen.

Hetero mannen zijn vooral bang om voor homo of vrouw te worden aangezien. Ook onder homomannen is veel compenseergedrag. Vrouwen kunnen door emancipatie aan status winnen. Mannen zijn juist bang voor statusverlies. Maar ook mannen kunnen winnen door meer keuzevrijheid en kunnen meer uit zichzelf halen.

Wat is mannelijkheid? Er kan een onderscheid gemaakt worden in 5 fases hoe er tegen mannelijkheid wordt aangekeken:

Fase 1: totaal niet bewust van rolpatronen
Fase 2: boys will be boys, mannen zijn nu eenmaal anders en dat moeten we zo houden
Fase 3: het patriarchaat is de duivel
Fase 4: mannelijkheid kan van alles zijn
Fase 5: mannelijkheid is een illusie (die we met zijn allen in stand houden)

Er zijn mensen die vinden dat de dichotomie wel iets moois heeft. Ook vanuit de spirituele hoek, heeft men het over ying en yang, mannelijke en vrouwelijk energie.

Een discussie tussen mensen uit fase 1 en 2 is onmogelijk, omdat die langs elkaar heen praten.

Het boek ‘Iron John, A book about men’ van Robert Bly (Nederlandse vertaling ‘de wilde man’) gaat over een jongen die op zoek moet naar de hardere man in zichzelf. Het betoog niet dat je een wilde man moet worden, maar je moet de wilde man in jezelf koesteren.

Mannelijkheid is een modeverschijnsel en mannelijkheid verandert door de tijd heen.

Anticonceptie is heel belangrijk voor vrouwenemancipatie. Vroeger waren vrouwen ongeveer de helft van hun leven zwanger of zogend en hadden geen tijd voor andere ambities.

Het gaat er ook om hoe we eigenschappen benoemen:

  • Dominant kan dapper zijn
  • Verantwoordelijkheid kan zorgend zijn

Heel veel eigenschappen waarvan we dachten dat ze mannelijk waren, blijken gewoon menselijk te zijn.

De Griekse filosoof Aristoteles stelde: Uitgaan van je karakter

Karakter tonen om door te zetten of juist te stoppen en te veranderen. Je karakter ontwikkelen tot een goed mens.

In hun boek schetsen Jop de Vrieze en Stephan van Duin aan de hand van recent wetenschappelijk onderzoek en persoonlijke voorbeelden hoe een man in de moderne tijd zijn leven kan inrichten, door sterk te zijn en tegenlijk verder te kijken dan het stereotype. Link: https://www.bol.com/nl/p/de-karakterman/9200000045871832/

Ze hebben ook een podcast waarin we alledaagse mannenissues behandelen. Zie: dekarakterman.podomatic.com of https://soundcloud.com/dekarakterman

 

Lyle Muns, voorzitter van DWARS, over mannenemancipatie

Lyle kreeg als kind mee wat mannelijkheid was. De rolpatronen van mannen en vrouwen komen terug in de opvoeding. Hij werd bijvoorbeeld gevraagd om de fiets te maken, terwijl zijn zus zijn moeder moest helpen bij het koken. Hij moest als man veel vlees eten, maar is zelf vegetariër geworden. Hij ging toen zelf vegetarisch koken.

De man/vrouw-verdeling neemt een belangrijke plaats in opvoeding in. Ouders vormen een voorbeeld voor hun kinderen. De gehele school is van de gendernormen doordrongen. In de sport is een duidelijke tweedeling. Mensen zouden moeten worden ingedeeld in goede sporters en slechte sporters. Voor wc’s kan een onderscheid komen tussen mensen die zittend plassen of staand.

De indeling in ‘man’ of ‘vrouw’ is de meest rigide indeling waar we in het dagelijks leven mee te maken hebben. Mensen worden in hokje geduwd en moeten ze zich aan de gedragsregels van dat rolpatroon houden.

Dit jaar organiseerde DWARS met andere jongerenafdelingen van politieke partijen een demonstratie van mannen in minirokjes. Dit was een belangrijke statement na de gebeurtenissen in Keulen. Als mannen over straat lopen, krijgen ze geen opmerkingen over hun uiterlijk. Seksueel misbruik wordt gezien als een vrouwenprobleem, maar het is een probleem met de seksualiteit van mannen.

Het was een leerzame ervaring om in minirok over straat te lopen. Hij werd anders benaderd, maar voelde zich ook gelijk een stuk kwetsbaarder. Er kwamen veel reacties op de demonstratie. Slachtoffers van seksueel misdrijf schreven dat het de eerste keer was dat mannen daar tegen op staan.

DWARS organiseerde ook een actie tegen de reclame posters van ‘Suitsupply’. Zij gingen posters plakken waarop mannen seksueel waren afgebeeld.

Afgelopen jaar was ook nog de actie van Folia, het tijdschrift van de UvA en de Hoge School van Amsterdam. Er stond een vrouw met naakte borsten op de cover en voor de open dag van de Hoge School voor scholieren met ouders had de rector het tijdschrift uit de schappen laten halen.

Samen met Emancipator, Doetank PEER en enkele andere jongeren afdelingen van politieke partijen heeft DWARS de website ‘Vader zoekt verlof’ opgezet. Hierop staan persoonlijke verhalen van vaders die meer tijd met hun kinderen willen doorbrengen. Nederland loopt in Europa achter met vaderschapsverlof.

De bevrijding van hokjes zorgt altijd weer voor nieuwe hokjes. Het is moeilijk om een samenleving zonder hokjes te hebben. Mensen hebben behoeften aan vaste structuren of verklaringen voor gedrag. Lyle houdt ook een pleidooi voor het recht om wel een typische man of vrouw te zijn. Het is altijd oppassen voor averechtse reactie als je te heftig hokjes wil doorbreken.

 

Simion Blom, GroenLinks-raadslid in Amsterdam

Simion is zelf bezig met zijn emancipatie als man. Hij is opgegroeid in Amsterdam Zuidoost en van Surinaamse afkomst.

Vrouwen lopen volgens hem voor in hun emancipatie en mannen blijven achter. In sommige groepen loopt de emancipatie nog verder achter. In iedere subcultuur zijn er andere problemen rond mannenemancipatie die andere oplossingen vergen.

Bijvoorbeeld in Amsterdam Zuidoost waar 60% van de gezinnen slechts 1 ouder hebben met alleen een moeder. Vooral de armoede is dan al een groot probleem.

De vrouwenemancipatie beweging heeft een link met de anti-racisme beweging.

In zijn politieke denken en beleid heeft hij veel aan ‘intersectionaliteit’, het zogenaamde ‘kruispuntdenken’.

Simion vindt Nederlanders erg conservatief.

Amsterdam zou een voorbeeldfunctie kunnen vervullen. De gemeente zou voorop kunnen gaan in de uitbreiding van het vaderschapsverlof en iedere man evenveel verlof geven als vrouwen. De gemeente moet ervoor zorgend dat mannen en vrouwen hetzelfde verdienen.  Hij merkt dat vrouwen ook vaak conservatief zijn en van hen krijgt hij soms felle reacties. De gemeente Amsterdam zou voor functies quota kunnen invoeren voor de man/vrouw-verdeling.

 

Ideeën voor de politiek

Vaderschapsverlof; de uitbreiding van vaderschapsverlof van 2 naar 5 dagen is natuurlijk slechts een begin. Ook in het GroenLinks-programma is beperkt vaderschapsverlof opgenomen. GroenLinks is bang dat als een uitbreiding van het vaderschapsverlof wordt doorgerekend het vele miljarden gaat kosten. Maar hoe bereken je de kosten van vaderschapsverlof. Er zijn vele aspecten.

Emancipator is bezig met een andere rekenmethode om meer pluspunten en voordelen mee te rekenen bij de uitbreiding van vaderschapsverlof. De doorrekening van verkiezingsprogramma’s zorgt er wel voor dat het te veel over geld gaat.

Onderwijs; er moet meer aandacht komen voor genderbewustzijn in het onderwijs. Hoe jongens en meisjes constant in een hokje worden geduwd.

Als de vaste rolpatronen niet worden doorbroken en er geen verandering komt in de ideeën over mannelijkheid en vrouwelijkheid helpt de invoering van meer ouderschapsverlof niet. Vaders zullen het niet snel opnemen als het maatschappelijk en sociaal niet wordt geaccepteerd.

Achter de indeling in mannelijke en vrouwelijke rolpatronen gaat het om de grote machtsverschillen tussen mannen en vrouwen. Macht uit zich op verschillende manieren. Het probleem bij mannen en vrouwenemancipatie is dat mannen macht moeten opgeven, het inleveren van status en carrière Vrouwen moeten macht opgeven in de opvoeding van hun kinderen. De sociale dwang om carrière te maken is ook onderdrukking. Kostwinnerschap is ook onderdrukking van de man.

Punten voor het GroenLinks verkiezingsprogramma zijn:

  • Uitbreiding babyverlof, ook bij adoptie meer voor vaders
  • Gelijke rechten van mannen en vrouwen in scheidingsprocedures
  • Onderwijs meer genderneutraal inrichten
  • Bij erkenning door vader met toestemming van moeder dan vader ook juridisch gezag
  • Begroting standaard onderwerpen aan een gender effect rapportage
  • Minimum inkomens in gezondheidszorg moeten omhoog, want de lage vrouwenberoepen worden slecht betaald
  • Emancipatie niet alleen voor de elite, maar ook voor lager opgeleiden
  • Docenten basisonderwijs evenveel betalen als in middelbaar onderwijs
  • Verandering van de arbeidsmarkt met de 32-urige werkweek als de norm
  • Algemene dienstplicht voor mannen en vrouwen