De laatste bijeenkomst van Femnet ging over het seksualiseringsdebat in de politiek.

Femnet had ter voorbereiding samen met Roze Links en DWARS een aantal standpunten op dit terrein geformuleerd, die op de avond zelf uitgebreid bediscussieerd zijn.

Zin in… seksuele vrijheid

De speerpunten en visie op het gebied van seksualiteit van GroenLinks

concept

Deel 1: NEGEN SPEERPUNTEN  
1 Voldoende ondersteuning aan ouders bij de seksuele voorlichting van hun kinderen 
Voor het accepteren van de eigen seksualiteit is het voor een kind van groot belang dat het voorafgaand aan het ontdekken van zijn/haar seksualiteit geen vooringenomen of negatief denkbeeld heeft over deze seksualiteitsvorm. Hulpverleners, gezinsverzorgers, medewerkers van de Centra Jeugd en Gezin en andere professionals die ouders ondersteunen in de opvoeding van hun kinderen, dienen daarom bekwaam te zijn in het aanreiken van handvatten aan ouders bij het seksueel voorlichten van hun kind. Ouders moeten juiste, zo nodig op maat gesneden informatie en vaardigheden aangereikt krijgen over hoe zij hun kinderen seksuele voorlichting kunnen bieden met aandacht voor verschillende vormen van seksualiteit, keuzevrijheid en weerbaarheid.

2. Seksuele vorming in de kerndoelen van het onderwijs  
Jongeren hebben recht op goede, brede seksuele vorming op school. Zij moeten de mogelijkheid hebben om inzicht te verwerven in verschillende vormen en smaken van seksualiteit (waaronder hetero-, homo-, biseksualiteit en allerlei mogelijke variaties daarbinnen) en gestimuleerd worden na te denken over hun eigen wensen en grenzen op het gebied van seksualiteit en relaties. Het onderwijs heeft hierin een taak. De huidige kerndoelen 34 en 35 blijken in de praktijk echter te vrijblijvend: veel scholen besteden nauwelijks of zeer eenzijdig aandacht aan seksuele vorming. Daarom dient in de kerndoelen van het primaire en voortgezette onderwijs expliciet seksuele vorming met daarbij aandacht voor weerbaarheid  (wensen en grenzen) en seksuele diversiteit te worden opgenomen.

3. Mediawijsheid voor jongeren 
In het vak maatschappijleer op middelbare scholen moet een onderdeel media-educatie worden toegevoegd om jongeren te leren hoe beelden en informatie tot stand komen. Seksualiteit, seksuele diversiteit maar ook sekseverhoudingen dienen hierbij belangrijke thema’s te zijn.

4. Meer aandacht voor seksualiteit binnen het jeugd – en jongerenwerk
Het jongerenwerk is een belangrijke ingang om jongeren ook buiten de gezinssituatie en het onderwijs te bereiken. Dit onderdeel van welzijnswerk bereikt doorgaans juist de jongeren die bij andere sociale verbanden buiten de boot vallen. Het jongerenwerk vormt voor hen vaak een veilige haven in hun ontwikkeling naar volwassenheid. Daarom is het noodzakelijk dat het bespreekbaar maken van seksualiteit een kerntaak wordt van het jeugd – en jongerenwerk. Ook dient in jeugdcentra, sportverenigingen en andere ruimtes bij instellingen waar veel jongeren komen een goede voorlichting en informatieverstrekking over seksualiteit plaats te vinden.

5. Laagdrempelig advies en hulp op het gebied van seksualiteit
De voormalige Rutgerhuizen waren een groot succes. Hier kon men anoniem terecht voor vragen over anticonceptie en allerlei uiteenlopende onderwerpen met betrekking tot seksualiteit. De Rutgerhuizen zijn wegbezuinigd. Het gevolg is dat er geen laagdrempelige plek meer bestaat waar jongeren en volwassenen met hun vragen over seksualiteit naar toe durven. De terugkeer van de Rutgerhuizen is daarom een logische en noodzakelijke stap om de seksuele gezondheid van jongeren in Nederland te waarborgen.  
Een andere organisatie die bekend staat om haar laagdrempeligheid voor kinderen en jongeren is de  kindertelefoon. Daarom dient de bereikbaarheid en bekendheid van deze organisatie verbeterd te worden

6.      Voldoende vaardigheden bij professionals
In de bovengenoemde speerpunten ligt veel nadruk op de inzet van professionals. Het gaat om professionals in het jeugd- en jongerenwerk, bij huisartsenpraktijken en ziekenhuizen, bij hulpverlenende instanties maar ook bij rechtswinkels, politie en justitie. Hun aanpak staat of valt met de aanwezigheid van de juiste vaardigheden en kennis van methodieken en werkwijzen. Hier dient dan ook stevig op ingezet te worden.

7. Bestrijding seksueel geweld in alle vormen
Mensen dienen zich beschermd te voelen om in alle vrijheid keuzes te maken die betrekking hebben op hun seksualiteit. Te vaak is de aanpak van seksueel geweld afhankelijk van tijdelijke projectsubsidies. Het thema is hier te ernstig en te omvangrijk voor. De bestaande ketenaanpak van seksueel geweld dient versterkt en met structurele middelen gecontinueerd te worden.

8.      Periodiek Gezondheids Onderzoek onder de jeugd
Er moet een vijfde moment aan het Periodiek Gezondheids Onderzoek onder de jeugd worden toegevoegd, op 16-jarige leeftijd. In het gezondheidsonderzoek moet ook de seksuele gezondheid (adequate seksuele voorlichting en vorming, eventueel seksueel misbruik, soa, goed anticonceptiegebruik, positief lichaamsbeeld, positieve seksuele eigenwaarde, enz) onderzocht worden.

9.      De rechten van de mens
Het recht op seksuele vorming dient op initiatief van Nederland ook verankerd te worden in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en de Rechten van het Kind.

10.   ………..

Deel 2: VISIE

Het maatschappelijk debat over seks is terug van weggeweest. Er worden hevige discussies gevoerd over blote billboards, kinderstrings bij de Hema, pornoficatie, seks als ruilmiddel of pijpen tijdens de schoolpauze. Iedereen heeft er eigen ideeën over, voortvloeiend uit gevoelens over wat er problematisch is aan seks in Nederland anno 2009. Het bediscussiëren van het onderwerp seks is niet altijd gemakkelijk; het betekent immers nadenken over onze eigen ervaringen, die we vaak als zeer intiem ervaren en daarmee ook niet gemakkelijk met anderen delen. GroenLinks heeft begrip voor de gevoeligheden omtrent deze discussie, maar vindt niet dat zij zich eraan kan onttrekken. GroenLinks zal daarom met de billen bloot gaan en haar visie over seks anno 2009 onthullen.

Terug in de tijd
Om onze visie op seksualiteit helder uit de doeken te kunnen doen, moeten we eerst terug naar onze fundamenten. GroenLinks heeft haar wortels in verschillende maatschappelijke bewegingen uit de jaren ’70.  Jongeren maakten in de jaren 70 duidelijk dat zij niet wenste betutteld te worden door autoriteiten, vooral niet als het gaat om hun seksualiteit. Belangrijk ook waren de feministische beweging en de homobeweging. Deze twee bewegingen, die elkaar soms overlapten, hebben zich sterk gemaakt voor meer seksuele vrijheid voor hetero- en homoseksuelen. Zij hebben zich gekeerd tegen de norm dat seks alleen mag bestaan tussen een vrouw en een man. Ook het idee dat het initiatief van de man komt en de vrouw automatisch een ondergeschikte rol inneemt werd bekritiseerd. 
GroenLinks heeft dus de nodige bagage om naar het huidige debat over seksualisering te kijken. Wij vinden het debat te relevant om over te laten aan de conservatieven en de ultraliberalen die zich er nu over uit spreken. Onze ervaring is namelijk dat deze partijen uiteindelijk linksom of rechtsom onze seksuele vrijheid inperken; en dat is nu precies wat wij als GroenLinks niet willen.

Keuzevrijheid mogelijk maken 
Seksuele vrijheid staat voor GroenLinks voorop. Dit betekent dat een ieder in staat is om voor zijn seksualiteit uit te komen en daar niet op gediscrimineerd mag worden. Maar hoe komt daadwerkelijke vrijheid tot stand? Rechtse politiek gaat er vanuit dat vrijheid een gegeven is; daar is verder weinig voor nodig. GroenLinks weet dat dit veelal een illusie is. Vrijheid moet je mogelijk maken; zo ook seksuele vrijheid.

De eerste voorwaarde is dat iedere burger vrij is van seksuele dwang. Ten tweede is nodig dat de verschillende keuzes op het gebied van seksualiteit evenredig worden gepresenteerd: de beeldvorming van seksualiteit onder andere in de media, het straatbeeld en het onderwijs  dient divers te zijn. Aan de hand van deze diverse beelden krijgen mensen vervolgens de mogelijkheid om bij zich zelf te rade te gaan over wat hun eigen wensen en grenzen op het gebied van seksualiteit zijn. Hieronder worden deze twee voorwaarden nader toegelicht.

 Vrij van dwang 
Om seksuele vrijheid mogelijk te maken is het noodzakelijk dat iedere burger vrij is van dwang op het gebied van seksualiteit. Kinderen onder de vijftien jaar, mensen in een sociaal isolement en mensen met een handicap waardoor zij sterk afhankelijk zijn van hun omgeving, worden vaak slachtoffer van seksueel geweld. Maar ook vrouw-zijn verhoogt het risico om slachtoffer te worden: 39 % van de vrouwen in Nederland heeft ervaring met seksueel geweld.
Seksueel geweld dient effectief bestreden te worden: dit  betekent zowel aandacht voor de preventie als de bestrijding van seksueel geweld. n te worden. gding ere stuk eder eit kunnen we beoemen als seksuele vorming. n tijdens de schoolpauze. Te vaak zien we dat organisaties die zich inzetten voor een sluitende aanpak van seksueel geweld hun werkzaamheden moeten stoppen of drastisch moeten inperken wegens bezuinigingen. Ook zijn professionals  vaak onvoldoende geschoold om de aanpak van seksueel geweld adequaat handen en voeten te geven. Dit is onacceptabel. De preventie en aanpak van seksueel geweld dient voor de overheid een prioriteit te zijn.
 
Diversiteit in beeld
Om eigen keuzes te kunnen maken, is het van belang dat er voldoende keuzemogelijkheden bestaan en dat deze bekend zijn. En hier knelt de schoen: de verschillende smaken en vormen op het gebied van seksualiteit komen niet evenredig aan bod in onze huidige mainstream media. Er komt met name een één vorm en één smaak maar voren: stoere macho man neemt (op allerlei wijzen) gewillige ondergeschikte vrouw. Dit beeld krijgen we veelvuldig op ons netvlies, zij het in verschillende uitvoeringen. Vooral jongeren, die vaak veelvuldig gebruik maken van media, zien dit beeld vele malen vaker dan menig ouder zich kan voorstellen: in videoclips, games en een overvloed van porno op internet. Veel volwassenen veronderstellen dat jongeren wijs genoeg zijn om te zien dat dit eenzijdige beeld van seksualiteit de werkelijkheid niet representeert. Maar hoe zouden jongeren dit moeten weten?
Uit de media lijkt een duidelijke norm op het gebied van seksualiteit naar voren te komen. En deze verschilt bij nadere beschouwing niet zo heel sterk van de norm die we hebben bevochten in de jaren ’70. Vóór de seksuele revolutie werd de vrouw verondersteld kuis te zijn en gespeend van seksuele gevoelens en nu wordt zij neergezet als altijd willig en beschikbaar. In beide situaties is de eigen seksualiteit van de vrouw volledig onzichtbaar en die van de man eendimensionaal.
GroenLinks is echter niet betuttelend en gaat niet zoals bepaalde conservatieve politici met een geheven vingertje seks uit de media weren. GroenLinks wil juist meer seks in de media; maar dan wel gevarieerd graag!


GroenLinks kiest voor seksuele vorming 
Geconfronteerd met veel verschillende vormen en smaken op het gebied van seksualiteit, word je geprikkeld om na te gaan denken over je eigen wensen en grenzen. Deze zelfkennis ontstaat echter niet over één nacht ijs. In de jaren ’70 werkten vrouwen aan zelfkennis in bewustwordingsgroepen. Veel vrouwen realiseerden zich dat zij hadden geprobeerd zich aan te passen aan de eisen van de maatschappij over hoe een vrouw zich moest gedragen, maar dat zij hun eigen wensen en grenzen niet goed kenden. Daar brachten ze langzaamaan verandering in, door met elkaar te praten, te lachen, kennis te vergaren en hier over na te denken.

Anno 2009 bestaan dergelijke groepen in deze vorm niet meer. Voor sommige jongeren is dit misschien ook niet nodig omdat hun ouders met hen van kleins af aan hebben gepraat over wensen en grenzen op het gebied van relaties en seksualiteit. Maar voor veel ouders is dit een brug te ver: veel ouders durven niet met hun kinderen te praten over seksualiteit of weten niet goed hoe ze dit aan moeten pakken. Het blijft dan bij een aantal waarschuwende (“Doe voorzichtig”) of verbiedende woorden (“Niet zwanger worden!”). 
Ook zorgelijk is dat goede en structurele seksuele vorming ontbreekt op de meeste scholen en ook vrijwel afwezig is in het jeugd- en jongerenwerk of andere plekken waar jongeren vaak komen.
Bij elkaar opgeteld ontberen veel jongeren van tegenwoordig de mogelijkheid om op een veilige manier te ontdekken wat hun wensen en grenzen zijn op het gebied van seksualiteit. En zoals uit verschillende onderzoeken naar voren komt, hebben veel jongeren hier juist wèl behoeften aan.

Tegenwoordig kennen enkele  scholen wel seksuele vorming. GroenLinks stelt dat seksuele vorming  nodig is om de weerbaarheid van jongeren te verbeteren: ze worden hierdoor beter in staat gesteld zichzelf te beschermen tegen ongewenst vormen van seks. Dit komt omdat jongeren door middel van seksuele vorming niet alleen goed geïnformeerd worden over seksualiteit en relaties maar ook leren hoe ze hun gevoelens kunnen hanteren, hoe ze seksueel mondig kunnen zijn en hoe ze zichzelf kunnen beschermen. Jongeren leren de taal van diverse vormen van liefde en affectie maar ook de grammatica van fijne, goede en veilige seks.

Seksuele vorming dient er toe dat iedere jongere:
- haar / zijn eigen verlangens naar lichamelijk contact onderkent en kan vormgeven;
verschillende mogelijkheden van lichamelijk contact kent en die in relatieve vrijheid kan verkennen;
- in staat is wederzijds bevredigende lijfelijke verhoudingen aan te gaan en te onderhouden;
- gefundeerd ‘ja’ of ‘nee’ kan zeggen bij verleidingen;
-  signalen van anderen over (on)gewenste intimiteit kan interpreteren en de integriteit van een ander evenzeer respecteert als haar/zijn eigen integriteit.

Een belangrijke voorwaarde voor goede seksuele vorming is dat de volwassen die jongeren seksuele vorming bieden, zélf een open houding hebben ten aanzien van (verschillende vormen van) seksualiteit en relaties.

Wettelijk kader
De seksuele ontplooiing en bescherming van jongeren moet vorm krijgen via het verankeren van het recht op seksuele vorming in de wet.  Dit betekent dat seksuele vorming terug te vinden moet zijn in de eindtermen van het primair en middelbaar onderwijs. 

Maar ook op internationaal niveau is er nog veel werk te verzetten: seksuele rechten dienen beter te worden vastgelegd. De VN-wereldgezondheidsorganisatie WHO (WHO, 2008) heeft nog geen standaardrechten vastgesteld op het gebied van seksuele gezondheid en seksuele vorming. De VN ook niet. In de Universele verklaring van de Rechten van de Mens (vastgesteld in 1948) is wel het recht op vrije gezinsvorming, huwelijk en scheiding vastgelegd, maar geen recht op seksuele vorming. Op nationaal niveau schijnt dit in Zweden vergevorderd te zijn, ook hier kan Nederland een voortrekkersrol vervullen. In het Verdrag inzake de Rechten van het Kind zijn in artikel 19 en 34 beschermende rechten tegen misbruik geformuleerd, maar niet de preventieve rechten zoals recht op seksuele vorming.


Tot slot  
GroenLinks wil geen kuisheid. Tegelijkertijd wil GroenLinks de hedendaagse jeugd niet opschepen met het huidige eentonige en eenzijdige beeld van seksualiteit waarin vrouwen alleen stoeipoezen zijn en mannen altijd moeten presteren. Dat maakt seks oersaai en vaak zelfs stomvervelend. En dat is zonde: seks kan namelijk ontzettend leuk, spannend, plezierig, interessant en/of fantastisch zijn. Het zou jammer zijn als volgende generaties deze positieve ervaring mislopen door een overmaat aan eenzijdige stereotype beelden van seks.

Op dit moment lijken de eerste tekenen van verandering op het gebied van seksualiteit in onze maatschappij zichtbaar. Er verschijnen boeken, artikelen, documentaires en manifesten over hoe het anders zou kunnen. Er worden discussies gevoerd in buurthuizen, cafés en op het internet en ook ludieke acties ontbreken niet. Maar ook de politiek heeft hierin een functie: de politiek is verantwoordelijk voor het creëren en behouden van een samenleving waarin iedereen, ook minderheidsgroepen, zich prettig voelen. Óók als het over seks gaat. GroenLinks neemt daarom actief deel aan het maatschappelijke debat over seks. Als handvat hiervoor heeft zij de speerpunten op een rijtje gezet, zoals geformuleerd aan het begin van dit document. Op deze manier wil GroenLinks een samenleving dichterbij te brengen waarin een ieder seksuele vrijheid ervaart, zonder daarbij de vrijheid van anderen te schaden.

BRONNEN:

Graaf, H. de, Meijer, S., Poelman, J. & Vanwesenbeeck, I. (2005). Seks onder je 25e. Delft: Eburon.

Felten, H., Brants, L. Janssen, K. (2009) Seksualisering: “Je denkt dat het normaal is”. Onderzoek naar de beleving van jongeren. MOVISIE: Utrecht.

Meijer, H. (2009) Er zijn altijd anderen. Vught: Uitgeverij Skandalon

Mens-Verhulst, J. van , Waaldijk, B. (red.) (2008) Vrouwenhulpverlening 1975-2000. Beweging in en rond de gezondheidszorg. Houten: Bohn Stafleu van Loghem

MOVISIE (2009) Factsheet Seksueel geweld feiten en cijfers. Utrecht: MOVISIE

RozeLinks (2009) Seks en jongeren URL:  www.rozelinks.groenlinks.nl Geraadpleegd: 30 mei 2009.

Steenman, J. (2007) Tofik Dibi lanceert initiatiefwet media-educatie. URL: http://www.linkselente.nl/tofik-dibi-lanceert-initiatiefwet-media-educatie Geraadpleegd: 30 mei 2009.

Unicef (2008). Verdrag inzake de Rechten van het Kind. URL: http://www.unicef.nl/unicef/servlet/nl.gx.siteworks.client.http.GetFile/id=52649 Geraadpleegd: 9 juni 2008.

VN (2008). Universele verklaring van de Rechten van de Mens. URL: http://nl.wikisource.org/wiki/Universele_verklaring_van_de_rechten_van_de_mens Geraadpleegd: 9 juni 2008.

WHO (2008). Sexual health. URL: http://www.who.int/reproductive-health/gender/sexualhealth.html#4 Geraadpleegd: 9 juni 2008.